Γράφει η Τσώλη Θεοδώρα, στο ΒΗΜΑscience

 

(Μπορείτε να διαβάσετε το πρώτο μέρος του άρθρου, πατώντας εδώ)

Κάνει ύπουλα τη δουλειά της ενώ εμείς δεν κάνουμε… τίποτα. Ο λόγος για την καρέκλα, αναπόσπαστο «αξεσουάρ» του καθισιού, η οποία, όπως αποδεικνύουν ολοένα περισσότερες έρευνες, είναι εξίσου επικίνδυνη για τον παγκόσμιο πληθυσμό με το κάπνισμα ή τηνπαχυσαρκία. Τα στοιχεία μαρτυρούν ότι το καθισιό συνδέεται με πλήθος προβλημάτων υγείας, όπως ο διαβήτης, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος, ακόμη και με πρόωρο θάνατο. Κάποιοι ειδικοί προτείνουν ως λύση στη «μάστιγα» της καθιστικής ζωής το να… σηκωθούμε όρθιοι – οι τάσεις μάλιστα που έχουν ξεκινήσει από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού αφορούν γραφεία για… ορθίους. Ολοι οι ειδήμονες πάντως συμφωνούν στο εξής: το «διαβολικό» παρατεταμένο καθισιό μπορεί να… εξαγνιστεί με λίγη, έστω και μέτριας έντασης, άσκηση, με απλές αλλαγές του τρόπου ζωής, όπως το να περπατάμε μέσα στο γραφείο, οι οποίες είναι ικανές να κάνουν τη διαφορά. Ετσι θα σπάσουν τα (τέσσερα) πόδια που απειλούν την υγεία μας και εμείς θα… σταθούμε (κυριολεκτικώς) καλύτερα στα δικά μας. 

 

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που προτείνουν ως λύση στη σύγχρονη καθιστική «μάστιγα» που πλήττει τον πληθυσμό την… ορθοστασία. Είναι όμως αυτή η λύση; ρωτήσαμε τον επίκουρο καθηγητή Εργοφυσιολογίας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Σταύρο Κάβουρα. Εκείνος μας απάντησε ότι δεν μπορούν να δοθούν αβίαστα απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα. Οπως είπε«στη σύγχρονη εποχή αναζητούμε τη λύση της «τεμπελιάς» προκειμένου να γλιτώσουμε από τα δεινά του καθιστικού και γενικότερα ανθυγιεινού τρόπου ζωής μας. Ψάχνουμε τον πιο ανώδυνο και εύκολο τρόπο για να αποφύγουμε τα «κακά» της υποκινητικότητας, αναζητούμετην ελάχιστη ποσότητα άσκησης η οποία θα μας κρατήσει σε μια σχετικά καλή φυσική κατάσταση, ενώ εμείς θέλουμε κατά βάση να διάγουμε έναν καθιστικό βίο».

Σε ό,τι αφορά την όρθια στάση και κυρίως κατά τις ώρες εργασίας η οποία προτείνεται από κάποιους επιστήμονες, ο έλληνας ειδικός βλέπει λίγα οφέλη. Οπως σημειώνει «σε ό,τι αφοράτην ενεργειακή δαπάνη, το πόσες δηλαδή θερμίδες καταναλώνει το άτομο, η διαφορά μεταξύ του να είναι καθιστό ή όρθιο είναι αμελητέα – κατά μέσο όρο καίμε μια θερμίδα το λεπτό καθισμένοι και 1,1-1,2 το λεπτό όταν είμαστε όρθιοι. Εάν βέβαια το να είμαστε όρθιοι συνδέεται και με κάποιον βαθμό κίνησης, τότε μπορεί να υπάρξουν μεγαλύτερα οφέλη».

Σε ό,τι πάλι αφορά την πρόληψη νόσων η όρθια στάση φαίνεται να σώζει από κάποιες καταστάσεις, όπως η θρόμβωση εν τω βάθει φλεβών. «Οταν είμαστε όρθιοι είναι σαν να κάνουμε κατά κάποιον τρόπο μασάζ στις φλέβες μας  επειδή κινητοποιούνται ορισμένοι μύες σε πολύ μικρό βαθμό. Ωστόσο τα πραγματικά οφέλη για τον οργανισμό προκύπτουν μόνο όταν γίνεται σύσπαση των μυών μέσω της πιο έντονης άσκησης».

 

Ο ειδικός επισημαίνει ότι οι κοινώς αποδεκτές οδηγίες σε ό,τι αφορά την άσκηση του πληθυσμού οι οποίες υποστηρίζονται από τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς, όπως η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία, η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία και το Αμερικανικό Κολέγιο Αθλητιατρικής, αναφέρουν ότι ο καθένας πρέπει να έχει κατ’ ελάχιστον 30 λεπτά μέτριας δραστηριότητας την ημέρα (δραστηριότητες όπως το γρήγορο περπάτημα που προκαλούν μέτριο λαχάνιασμα ή λίγη εφίδρωση, όχι όμως και υπερβολική κούραση ή εξάντληση). Μάλιστα τα 30 λεπτά άσκησης ημερησίως που πρέπει να ακολουθεί το άτομο μπορεί και να συμπληρώνονται σε διαφορετικές στιγμές μέσα στην ημέρα – αρκεί τηνκάθε φορά η μέτριας έντασης άσκηση να διαρκεί τουλάχιστον 10 λεπτά. «Αυτό σημαίνει πως το ίδιο αποτέλεσμα για τον οργανισμό έχει το να περπατήσει κάποιος επί μισή ώρα με το να περπατήσει 10 λεπτά, να μπει στο λεωφορείο, να περπατήσει άλλα 10 λεπτά ως τη δουλειά του και να ακολουθήσει την αντίστροφη διαδρομή ώρες αργότερα όταν ολοκληρώσει την εργασία του. Η «αθροιστική» προσέγγιση έχει αποτέλεσμα και αυτό έχει αποδειχθεί πλέον από μελέτες» λέει ο κ. Κάβουρας. Τα τελευταία περίπου τρία χρόνια στις οδηγίες αυτές προστέθηκε και πάλι η πιο έντονη άσκηση, έστω και δύο με τρεις φορές την εβδομάδα. «Οι ειδικοί του Αμερικανικού Κολεγίου Αθλητιατρικής καθώς και της Αμερικανικής Εταιρείας Καρδιολογίας αναφέρουν πλέον ότι έστω για ένα 20λεπτο τη φορά, δύο με τρεις φορές εβδομαδιαίως, πρέπει να κάνουμε και λίγο πιο έντονη άσκηση, όπως το να τρέχουμε».

Ο έλληνας επιστήμονας επαναλαμβάνει πως δεν χρειάζεται κάποιος να ασκηθεί πολύ έντονα για να δει αποτελέσματα στην υγεία του. «Αν κάποιος κάνει μια ώρα γρήγορο περπάτημα, τότε τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων του για τις επόμενες 48 ώρες είναι χαμηλότερα κατά 15%-20%, ακόμη και αν καταναλώνονται πλούσια σε λιπίδια γεύματα – μεγάλο όφελος, αν και βραχυπρόθεσμο, υπάρχει και σε ό,τι αφορά τα επίπεδα γλυκόζης του αίματος. Μετά τις 48 ώρες το όφελος αυτό χάνεται, γεγονός που δείχνει πως το ανθρώπινο σώμα δεν λειτουργεί ως «κουμπαράς» στον οποίον μπορείς να αποταμιεύσεις επί μακρόν την άσκηση που έκανες για να έχεις οφέλη. Τα οφέλη είναι σημαντικά αλλά διαρκούν λίγο, για αυτό και πρέπει να ασκούμαστε σε τακτική και σταθερή βάση. Είναι όμως και θέμα ποσότητας άσκησης: αν για παράδειγμα κάποιος περπατήσει μόνο 20 λεπτά και όχι μια ώρα την ημέρα, τότε δεν θα εμφανίσει μειωμένα τριγλυκερίδια ούτε για 48 ώρες».

Πάντως, κατά τον κ. Κάβουρα, η λύση στον «παχύσαρκο» σύγχρονο κόσμο μας δεν βρίσκεται στην… ορθοστασία. «Η πολύωρη ορθοστασία, για παράδειγμα στο γραφείο, μπορεί να καταπονήσει το μυοσκελετικό σύστημα – κυρίως σε άτομα με προδιάθεση για προβλήματα στη μέση – και να κάνει τελικώς το άτομο να μην κουνά ούτε το… δαχτυλάκι του την υπόλοιπη ημέρα. Παράλληλα, η παρατεταμένη ορθοστασία έχει συνδεθεί με σημαντικό κίνδυνο αθηροσκλήρωσης των καρωτίδων εξαιτίας του επιπλέον φορτίου που δέχεται το κυκλοφορικό σύστημα, καθώς και με κίνδυνο κιρσών. Πιστεύω ότι η λύση είναι να υπάρχει κατά το δυνατόν δραστηριότητα μέσα στην ημέρα και ας κάθεται ο εργαζόμενος στην καρέκλα του όσο δουλεύει. Ας περπατά λίγο παραπάνω για να φθάσει στη δουλειά του, ας σηκώνεται κάθε μισή ή μια ώρα για να περπατήσει στο γραφείο, ας ανέβει με τις σκάλες αντί να πάρει το ασανσέρ. Είναι χαρακτηριστική η μελέτη που δημοσιεύθηκε πριν από περίπου μία πενταετία και επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές: όταν ερευνητές στις ΗΠΑ έβαλαν κάποιους εργαζομένους να σηκώνονται από το γραφείο τους κάθε μία ώρα και να περπατούν μερικές δεκάδες μέτρα προτού ξανακαθίσουν και αρχίσουν να εργάζονται είδαν ότι σε διάστημα ενός χρόνου οι εθελοντές έχασαν 4-5 κιλά εξαιτίας αυτής και μόνο της αλλαγής στηνκαθημερινότητά τους και χωρίς να υπάρξει καμία άλλη διαφοροποίηση στον τρόπο ζωής τους ή στη διατροφή τους».

Σε κάθε περίπτωση, το σίγουρο είναι, όπως επιβεβαιώνει συνεχώς η επιστήμη, πως οι πολλές ώρες καθιστικής ζωής ημερησίως επιβαρύνουν τον οργανισμό. Και με «πυξίδα» αυτή τηνολοένα και πιο πλούσια γνώση, το μέλλον ίσως μας επιφυλάσσει εκπλήξεις διαμορφώνοντας ένα πιο… αφ’ υψηλού τοπίο. Το παρόν μάς δίνει μια μικρή γεύση: στις ΗΠΑ έχουν ήδη γίνει δίκες στις οποίες εργαζόμενοι ζητούν αποζημιώσεις από τους εργοδότες τους για προβλήματα υγείας που υπέστησαν λόγω των πολλών ωρών καθισιού στο γραφείο. Στον Καναδά η Εταιρεία για τη Φυσιολογία της Ασκησης εξέδωσε οδηγίες καθιστικής συμπεριφοράς για τα παιδιά στις οποίες αποτρέπει τους μικρούς να περνούν περισσότερες από δύο ώρες ψυχαγωγίας καθιστοί, ενώ αναμένονται και οδηγίες για τους ενηλίκους. Στη Δανία οι εργοδότες θα είναι υποχρεωμένοι από τον νόμο να παρέχουν γραφεία που αλλάζουν ύψος για τους υπαλλήλους τους. Ισως κάποτε υπάρξει και ένας καθολικός νόμος «απαγόρευσης του παρατεταμένου καθισιού». Μπορεί να σας φαίνεται το λιγότερο αστείο, αλλά το ίδιο θα φαινόταν σε κάποιον πριν από 20 χρόνια ο νόμος απαγόρευσης του καπνίσματος που ισχύει και εφαρμόζεται (με… μελανές εξαιρέσεις) στις περισσότερες χώρες του κόσμου.

Διαβάστε 10 εύκολους τρόπους για να κινηθείτε μέσα στη μέρα, εδώ