Σηκωθείτε από την καρέκλα! (μέρος 2ο)

Posted on 08/04/2013 by Maria Korogianni

Γράφει η Τσώλη Θεοδώρα, στο ΒΗΜΑscience

(Μπορείτε να διαβάσετε το πρώτο μέρος του άρθρου, πατώντας εδώ)

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που προτείνουν ως λύση στη σύγχρονη καθιστική «μάστιγα» που πλήττει τον πληθυσμό την… ορθοστασία. Είναι όμως αυτή η λύση; ρωτήσαμε τον επίκουρο καθηγητή Εργοφυσιολογίας του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Σταύρο Κάβουρα. Εκείνος μας απάντησε ότι δεν μπορούν να δοθούν αβίαστα απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα. Οπως είπε«στη σύγχρονη εποχή αναζητούμε τη λύση της «τεμπελιάς» προκειμένου να γλιτώσουμε από τα δεινά του καθιστικού και γενικότερα ανθυγιεινού τρόπου ζωής μας. Ψάχνουμε τον πιο ανώδυνο και εύκολο τρόπο για να αποφύγουμε τα «κακά» της υποκινητικότητας, αναζητούμετην ελάχιστη ποσότητα άσκησης η οποία θα μας κρατήσει σε μια σχετικά καλή φυσική κατάσταση, ενώ εμείς θέλουμε κατά βάση να διάγουμε έναν καθιστικό βίο».

Σε ό,τι αφορά την όρθια στάση και κυρίως κατά τις ώρες εργασίας η οποία προτείνεται από κάποιους επιστήμονες, ο έλληνας ειδικός βλέπει λίγα οφέλη. Οπως σημειώνει «σε ό,τι αφοράτην ενεργειακή δαπάνη, το πόσες δηλαδή θερμίδες καταναλώνει το άτομο, η διαφορά μεταξύ του να είναι καθιστό ή όρθιο είναι αμελητέα – κατά μέσο όρο καίμε μια θερμίδα το λεπτό καθισμένοι και 1,1-1,2 το λεπτό όταν είμαστε όρθιοι. Εάν βέβαια το να είμαστε όρθιοι συνδέεται και με κάποιον βαθμό κίνησης, τότε μπορεί να υπάρξουν μεγαλύτερα οφέλη».

shutterstock_54235483

Σε ό,τι πάλι αφορά την πρόληψη νόσων η όρθια στάση φαίνεται να σώζει από κάποιες καταστάσεις, όπως η θρόμβωση εν τω βάθει φλεβών. «Οταν είμαστε όρθιοι είναι σαν να κάνουμε κατά κάποιον τρόπο μασάζ στις φλέβες μας επειδή κινητοποιούνται ορισμένοι μύες σε πολύ μικρό βαθμό. Ωστόσο τα πραγματικά οφέλη για τον οργανισμό προκύπτουν μόνο όταν γίνεται σύσπαση των μυών μέσω της πιο έντονης άσκησης».

30 λεπτά την ημέρα

Ο ειδικός επισημαίνει ότι οι κοινώς αποδεκτές οδηγίες σε ό,τι αφορά την άσκηση του πληθυσμού οι οποίες υποστηρίζονται από τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς, όπως η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία, η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία και το Αμερικανικό Κολέγιο Αθλητιατρικής, αναφέρουν ότι ο καθένας πρέπει να έχει κατ’ ελάχιστον 30 λεπτά μέτριας δραστηριότητας την ημέρα (δραστηριότητες όπως το γρήγορο περπάτημα που προκαλούν μέτριο λαχάνιασμα ή λίγη εφίδρωση, όχι όμως και υπερβολική κούραση ή εξάντληση). Μάλιστα τα 30 λεπτά άσκησης ημερησίως που πρέπει να ακολουθεί το άτομο μπορεί και να συμπληρώνονται σε διαφορετικές στιγμές μέσα στην ημέρα – αρκεί τηνκάθε φορά η μέτριας έντασης άσκηση να διαρκεί τουλάχιστον 10 λεπτά. «Αυτό σημαίνει πως το ίδιο αποτέλεσμα για τον οργανισμό έχει το να περπατήσει κάποιος επί μισή ώρα με το να περπατήσει 10 λεπτά, να μπει στο λεωφορείο, να περπατήσει άλλα 10 λεπτά ως τη δουλειά του και να ακολουθήσει την αντίστροφη διαδρομή ώρες αργότερα όταν ολοκληρώσει την εργασία του. Η «αθροιστική» προσέγγιση έχει αποτέλεσμα και αυτό έχει αποδειχθεί πλέον από μελέτες» λέει ο κ. Κάβουρας. Τα τελευταία περίπου τρία χρόνια στις οδηγίες αυτές προστέθηκε και πάλι η πιο έντονη άσκηση, έστω και δύο με τρεις φορές την εβδομάδα. «Οι ειδικοί του Αμερικανικού Κολεγίου Αθλητιατρικής καθώς και της Αμερικανικής Εταιρείας Καρδιολογίας αναφέρουν πλέον ότι έστω για ένα 20λεπτο τη φορά, δύο με τρεις φορές εβδομαδιαίως, πρέπει να κάνουμε και λίγο πιο έντονη άσκηση, όπως το να τρέχουμε».

Ο έλληνας επιστήμονας επαναλαμβάνει πως δεν χρειάζεται κάποιος να ασκηθεί πολύ έντονα για να δει αποτελέσματα στην υγεία του. «Αν κάποιος κάνει μια ώρα γρήγορο περπάτημα, τότε τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων του για τις επόμενες 48 ώρες είναι χαμηλότερα κατά 15%-20%, ακόμη και αν καταναλώνονται πλούσια σε λιπίδια γεύματα – μεγάλο όφελος, αν και βραχυπρόθεσμο, υπάρχει και σε ό,τι αφορά τα επίπεδα γλυκόζης του αίματος. Μετά τις 48 ώρες το όφελος αυτό χάνεται, γεγονός που δείχνει πως το ανθρώπινο σώμα δεν λειτουργεί ως «κουμπαράς» στον οποίον μπορείς να αποταμιεύσεις επί μακρόν την άσκηση που έκανες για να έχεις οφέλη. Τα οφέλη είναι σημαντικά αλλά διαρκούν λίγο, για αυτό και πρέπει να ασκούμαστε σε τακτική και σταθερή βάση. Είναι όμως και θέμα ποσότητας άσκησης: αν για παράδειγμα κάποιος περπατήσει μόνο 20 λεπτά και όχι μια ώρα την ημέρα, τότε δεν θα εμφανίσει μειωμένα τριγλυκερίδια ούτε για 48 ώρες».

Ξυπνητήρι κάθε ώρα!

Πάντως, κατά τον κ. Κάβουρα, η λύση στον «παχύσαρκο» σύγχρονο κόσμο μας δεν βρίσκεται στην… ορθοστασία. «Η πολύωρη ορθοστασία, για παράδειγμα στο γραφείο, μπορεί να καταπονήσει το μυοσκελετικό σύστημα – κυρίως σε άτομα με προδιάθεση για προβλήματα στη μέση – και να κάνει τελικώς το άτομο να μην κουνά ούτε το… δαχτυλάκι του την υπόλοιπη ημέρα. Παράλληλα, η παρατεταμένη ορθοστασία έχει συνδεθεί με σημαντικό κίνδυνο αθηροσκλήρωσης των καρωτίδων εξαιτίας του επιπλέον φορτίου που δέχεται το κυκλοφορικό σύστημα, καθώς και με κίνδυνο κιρσών. Πιστεύω ότι η λύση είναι να υπάρχει κατά το δυνατόν δραστηριότητα μέσα στην ημέρα και ας κάθεται ο εργαζόμενος στην καρέκλα του όσο δουλεύει. Ας περπατά λίγο παραπάνω για να φθάσει στη δουλειά του, ας σηκώνεται κάθε μισή ή μια ώρα για να περπατήσει στο γραφείο, ας ανέβει με τις σκάλες αντί να πάρει το ασανσέρ. Είναι χαρακτηριστική η μελέτη που δημοσιεύθηκε πριν από περίπου μία πενταετία και επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές: όταν ερευνητές στις ΗΠΑ έβαλαν κάποιους εργαζομένους να σηκώνονται από το γραφείο τους κάθε μία ώρα και να περπατούν μερικές δεκάδες μέτρα προτού ξανακαθίσουν και αρχίσουν να εργάζονται είδαν ότι σε διάστημα ενός χρόνου οι εθελοντές έχασαν 4-5 κιλά εξαιτίας αυτής και μόνο της αλλαγής στηνκαθημερινότητά τους και χωρίς να υπάρξει καμία άλλη διαφοροποίηση στον τρόπο ζωής τους ή στη διατροφή τους».

Σε κάθε περίπτωση, το σίγουρο είναι, όπως επιβεβαιώνει συνεχώς η επιστήμη, πως οι πολλές ώρες καθιστικής ζωής ημερησίως επιβαρύνουν τον οργανισμό. Και με «πυξίδα» αυτή τηνολοένα και πιο πλούσια γνώση, το μέλλον ίσως μας επιφυλάσσει εκπλήξεις διαμορφώνοντας ένα πιο… αφ’ υψηλού τοπίο. Το παρόν μάς δίνει μια μικρή γεύση: στις ΗΠΑ έχουν ήδη γίνει δίκες στις οποίες εργαζόμενοι ζητούν αποζημιώσεις από τους εργοδότες τους για προβλήματα υγείας που υπέστησαν λόγω των πολλών ωρών καθισιού στο γραφείο. Στον Καναδά η Εταιρεία για τη Φυσιολογία της Ασκησης εξέδωσε οδηγίες καθιστικής συμπεριφοράς για τα παιδιά στις οποίες αποτρέπει τους μικρούς να περνούν περισσότερες από δύο ώρες ψυχαγωγίας καθιστοί, ενώ αναμένονται και οδηγίες για τους ενηλίκους. Στη Δανία οι εργοδότες θα είναι υποχρεωμένοι από τον νόμο να παρέχουν γραφεία που αλλάζουν ύψος για τους υπαλλήλους τους. Ισως κάποτε υπάρξει και ένας καθολικός νόμος «απαγόρευσης του παρατεταμένου καθισιού». Μπορεί να σας φαίνεται το λιγότερο αστείο, αλλά το ίδιο θα φαινόταν σε κάποιον πριν από 20 χρόνια ο νόμος απαγόρευσης του καπνίσματος που ισχύει και εφαρμόζεται (με… μελανές εξαιρέσεις) στις περισσότερες χώρες του κόσμου.

Διαβάστε 10 εύκολους τρόπους για να κινηθείτε μέσα στη μέρα, εδώ

Σηκωθείτε από την καρέκλα!

Posted on 08/04/2013 by Maria Korogianni

Το καθισιό βλάπτει σοβαρά την υγεία, καθώς συνδέεται με καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτη, καρκίνο, ακόμη και πρόωρο θάνατο.

Κάποιοι ειδικοί προτείνουν την… όρθια επανάσταση!

1533473878DF2F7C197DB61C249BFBFA

Κάνει ύπουλα τη δουλειά της ενώ εμείς δεν κάνουμε… τίποτα. Ο λόγος για την καρέκλα, αναπόσπαστο «αξεσουάρ» του καθισιού, η οποία, όπως αποδεικνύουν ολοένα περισσότερες έρευνες, είναι εξίσου επικίνδυνη για τον παγκόσμιο πληθυσμό με το κάπνισμα ή τηνπαχυσαρκία. Τα στοιχεία μαρτυρούν ότι το καθισιό συνδέεται με πλήθος προβλημάτων υγείας, όπως ο διαβήτης, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος, ακόμη και με πρόωρο θάνατο. Κάποιοι ειδικοί προτείνουν ως λύση στη «μάστιγα» της καθιστικής ζωής το να… σηκωθούμε όρθιοι – οι τάσεις μάλιστα που έχουν ξεκινήσει από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού αφορούν γραφεία για… ορθίους. Ολοι οι ειδήμονες πάντως συμφωνούν στο εξής: το «διαβολικό» παρατεταμένο καθισιό μπορεί να… εξαγνιστεί με λίγη, έστω και μέτριας έντασης, άσκηση, με απλές αλλαγές του τρόπου ζωής, όπως το να περπατάμε μέσα στο γραφείο, οι οποίες είναι ικανές να κάνουν τη διαφορά. Ετσι θα σπάσουν τα (τέσσερα) πόδια που απειλούν την υγεία μας και εμείς θα… σταθούμε (κυριολεκτικώς) καλύτερα στα δικά μας. Εάν διαβάζετε αυτό το κείμενο καθιστοί έχοντας μάλιστα περάσει προηγουμένως αρκετές κυριακάτικες χαλαρές ώρες στον καναπέ σας, τότε είναι πολύ πιθανό να έχει ήδη αυξηθεί ο κίνδυνος που αντιμετωπίζετε για καρδιοπάθειες, θρομβώσεις, καρκίνο, ακόμη και για πρόωρο θάνατο. Ολοένα περισσότερα ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι το παρατεταμένο καθισιό, το οποίο αποτελεί κύριο «συστατικό» του τρόπου ζωής μεγάλης μερίδας του πληθυσμού μονοπωλώντας όχι μόνο τα Σαββατοκύριακα αλλά και την εργάσιμη εβδομάδα, είναι ένα από τα μεγαλύτερα «δεινά» του σύγχρονου κόσμου, όπως η παχυσαρκία και το κάπνισμα. την ίδια στιγμή αυξάνονται οι φωνές που αναφέρουν ότι ήρθε η ώρα για την… όρθια επανάσταση που θα φέρει το τέλος εποχής (της καρέκλας) εγκαινιάζοντας μια νέα περίοδο «ανάτασης» γιατην υγεία δισεκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως.

Ηδη από τη δεκαετία του 1950 κάποιοι επιστήμονες είχαν «ψυχανεμιστεί» ότι η καρέκλα – και μάλιστα στους χώρους εργασίας – «σκοτώνει». Μελέτη που δημοσιεύθηκε εκείνη την εποχή στην έγκριτη ιατρική επιθεώρηση «The Lancet» είχε δείξει ότι οι συνεχώς καθισμένοι οδηγοί λεωφορείων του Λονδίνου αντιμετώπιζαν διπλάσιο κίνδυνο εμφράγματος σε σύγκριση με τους ελεγκτές εισιτηρίων που βρίσκονταν σε διαρκή κίνηση μέσα στο όχημα. Από το 1950 ως σήμερα οι… καθιστοί (εργαζόμενοι και όχι μόνο) έχουν αυξηθεί με γεωμετρική πρόοδο και μαζί με αυτούς και οι μελέτες που δείχνουν ότι το… πολύ καθισιό βλάπτει σοβαρά την υγεία.

Διαβήτης και παχυσαρκία

Τα πιο πρόσφατα νέα για την αρνητική επίδραση της καθιστικής ζωής στην υγεία ήλθαν στο φως στα τέλη του περασμένου μήνα μέσω δημοσίευσης στην επιστημονική επιθεώρηση «Diabetologia». Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Λέστερ μελέτησαν 878 άνδρες και γυναίκες που αντιμετώπιζαν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη και ανακάλυψαν σύνδεση μεταξύ των επιπέδων γλυκόζης και λιπιδίων του αίματος – αποτελούν αμφότερα βιοχημικούς δείκτες διαβήτη – και του χρόνου που περνούσε καθιστό το κάθε άτομο. Ορισμένοι από τους συμμετέχοντες στη μελέτη κάθονταν λίγες ώρες κάθε ημέρα – περίπου τρεις – ωστόσο οι περισσότεροι περνούσαν πάνω από 10 ώρες καθιστοί (αριθμός που συνάδει με αυτόν που δείχνουν τα περισσότερα στοιχεία σε ό,τι αφορά τον σύγχρονο άνθρωπο) και κάποιοι λίγοι ακόμη και 16 ώρες ημερησίως (στο γραφείο, στο αυτοκίνητο, στα μέσα μαζικής μεταφοράς ή μπροστά στην τηλεόραση). Σύμφωνα με τα ευρήματα, όσο περισσότερο χρόνο περνούσε καθιστό ένα άτομο τόσο υψηλότερη συγκέντρωση γλυκόζης και λιπιδίων συσσωρευόταν στο αίμα του.

Το να στέκεται κάποιος όρθιος τρεις ώρες επιπλέον την ημέρα, ακόμη και αν δεν ασκείται, μπορεί να τον κάνει να «κάψει» περί τα 3,6 κιλά λίπους ετησίως, υποστηρίζουν οι ερευνητές από το Λέστερ και εξηγούν ότι στην όρθια στάση οι μύες «δουλεύουν» λίγο παραπάνω από τη στάση… καθισιού και φαίνεται να παράγουν περισσότερα ένζυμα τα οποία διασπούν το σάκχαρο και τα λιπίδια στην κυκλοφορία του αίματος.

Καρδιαγγειακά και καρκίνος

Μελέτη της ίδιας ομάδας η οποία δημοσιεύθηκε και πάλι στο «Diabetologia» τον περασμένο Οκτώβριο και βασίστηκε σε στοιχεία 18 προηγούμενων μελετών που περιελάμβαναν 794.577 άτομα έδειξε πολλά και σημαντικά δεινά του καθισιού (συμπεριλαμβανομένου και πάλι του διαβήτη). Κατ’ αρχάς οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ο μέσος ενήλικας περνά το 50% – 70% του χρόνου του καθιστός. Κατά δεύτερον είδαν ότι όσοι εκ των συμμετεχόντων στη μελέτη είχαν την πιο καθιστική ζωή σε σύγκριση με τους υπόλοιπους αντιμετώπιζαν αυξημένο κατά 112% κίνδυνο για διαβήτη, κατά 147% για καρδιαγγειακά νοσήματα και κατά 49% για πρόωρο θάνατο (ακόμη και αν γυμνάζονταν τακτικά). Σύμφωνα με τους ερευνητές, όταν κάποιος διάγει έναν άκρως… καθιστικό βίο, ακόμη και αν κάνει μέσα στην ημέρα 30λεπτη μέτρια άσκηση, όπως συστήνουν οι αρμόδιοι οργανισμοί, δεν εξαλείφει τους κινδύνους που αντιμετωπίζει σε ό,τι αφορά την υγεία του. Οι επιστήμονες λένε ότι το καθισιό είναι γενικώς κακό για την υγεία, όπως είναι και το κάπνισμα, ασχέτως του αν το άτομο ακολουθεί κάποιους άλλους υγιεινούς… δρόμους στη ζωή του. Βέβαια οι ειδικοί από το Λέστερ τονίζουν πως αυτό δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αποτελεί δικαιολογία… μη άσκησης. Οπως υπογραμμίζουν, πρέπει όλοι να ασκούνται έστω και 30 λεπτά ημερησίως και όσο για τις υπόλοιπες 23,5 ώρες της ημέρας, να είναι όσο λιγότερο καθιστοί μπορούν.

Τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου εξαιτίας των πολλών ωρών ημερησίως στην καρέκλα υπογραμμίζει άλλη μία μεγάλη μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2012 στηνεπιθεώρηση «Archives of Internal Medicine». Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ μελέτησαν στοιχεία που αφορούσαν 22.497 άτομα ηλικίας 45 ετών και άνω και είδαν ότι όσοι «αλυσοδένονταν» στην καρέκλα για 11 ώρες ή και περισσότερο μέσα στην ημέρα αντιμετώπιζαν αυξημένες κατά 40% πιθανότητες θανάτου από οποιοδήποτε αίτιο. Οπως επίσης προέκυψε από τη μελέτη ο κίνδυνος πρόωρου θανάτου ήταν αυξημένος κατά 15% στα άτομα που κάθονταν 8-11 ώρες ημερησίως σε σύγκριση με όσα κάθονταν λιγότερο από τέσσερις ώρες την ημέρα.

Συνέχεια στο… κακών του καθισιού ανάγνωσμα με μια μελέτη που παρουσιάστηκε το 2011 στο ετήσιο συνέδριο του Αμερικανικού Ινστιτούτου για την Ερευνα στον Καρκίνο στηνΟυάσιγκτον και η οποία έδειξε ότι οι πολλές ώρες στην καρέκλα «εγκυμονούν» μεταξύ άλλων και καρκίνο. Σύμφωνα με τα συγκεκριμένα ευρήματα που ανήκαν σε ειδικούς της Αμερικανικής Εταιρείας για τον Καρκίνο, μόνο στις ΗΠΑ το υπερβολικό καθισιό μεταφράζεται σε περισσότερες από 90.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου ετησίως (49.000 περιπτώσεις καρκίνου του μαστού και 43.000 περιπτώσεις καρκίνου του παχέος εντέρου). τηνίδια στιγμή άλλη μελέτη ειδικών των Υπηρεσιών Υγείας της επαρχίας της Αλμπέρτα στον Καναδά η οποία παρουσιάστηκε στο ίδιο συνέδριο έδειξε ότι η τακτική φυσική άσκηση μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού, του παχέος εντέρου, αλλά και του ενδομητρίου κατά 25%-30%. Οι ερευνητές οι οποίοι κατέληξαν στο συμπέρασμα αυτό έπειτα από ανάλυση στοιχείων 200 διαφορετικών μελετών ανέφεραν πως υπάρχουν επίσης ενδείξεις σχετικά με το ότι η τακτική άσκηση – ακόμη και το γρήγορο περπάτημα της μισής ώρας ημερησίως – μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης και άλλων μορφών καρκίνου και συγκεκριμένα του πνεύμονα, του προστάτη και των ωοθηκών.

Θανατηφόρα… τηλεόραση

Από όλες τις πτυχές της καθιστικής συμπεριφοράς μας, οι ώρες μπροστά στην τηλεόραση φαίνεται να στοιχίζουν περισσότερο στην υγεία. Πρόσφατη μελέτη ειδικών από τηνΑυστραλία έδειξε πως για κάθε ώρα που βλέπουμε τηλεόραση το νήμα της ζωής μπορεί να μικραίνει ως και κατά 22 λεπτά, ενώ από αμερικανική μελέτη που δημοσιεύθηκε στην online ιατρική επιθεώρηση «BMJ Open» τον περασμένο Ιούλιο προέκυψε ότι ο αμερικανικός πληθυσμός θα μπορούσε να κερδίσει δύο χρόνια ζωής κατά μέσο όρο αν μείωνε το καθισιό σε λιγότερες από τρεις ώρες μέσα στην ημέρα και 1,38 χρόνια ζωής αν μείωνε συγκεκριμένα τηντηλεθέαση σε λιγότερο από δύο ώρες ημερησίως. Ανασκόπηση μελετών που εμφανίστηκε το 2011 στην επιθεώρηση της Αμερικανικής Ιατρικής Ενωσης (JAMA) ανέφερε ότι κάθε αύξηση της τηλεθέασης κατά δύο ώρες ημερησίως συνδεόταν με 176 νέες περιπτώσεις διαβήτη τύπου 2, 38 νέες περιπτώσεις θανατηφόρας καρδιαγγειακής νόσου και 104 νέες περιπτώσεις θνησιμότητας από όλα τα αίτια ανά 100.000 Αμερικανούς ετησίως. Για ποιον λόγο το καθισιό μπροστά στην τηλεόραση αποτελεί τον χειρότερο σύμβουλο της υγείας; Μα επειδή όταν βλέπουμε τηλεόραση το σώμα ουσιαστικώς «κατεβάζει ρολά». Οπως σημειώνουν οι ειδικοί, όταν εργαζόμαστε καθιστοί, κινούμαστε έστω και λίγο μιλώντας στο τηλέφωνο, γράφοντας στον υπολογιστή ή ψάχνοντας κάποια χαρτιά. Στον καναπέ με την τηλεόραση ανοιχτή βασιλεύει η… πλήρης ακινησία (η οποία συχνά συνδυάζεται και με κατανάλωση ανθυγιεινών σνακ).

Ποιές λύσεις, λοιπόν, προτείνουν οι ειδικοί?
Μπορείτε να τις διαβάσετε πατώντας εδώ