Γράφει η Μαρία Κορογιαννη, Φυσικοθεραπευτρια PT, MSc

Ο Βελονισμός στη Σύγχρονη Θεραπευτική 

Η ιατρική κοινότητα παγκοσμίως αντιμετωπίζει στις μέρες μας με σοβαρότητα το θέμα του βελονισμού. Ο όγκος των εργασιών που εκπονούνται με αυστηρά επιστημονικά και μεθοδολογικά κριτήρια καθημερινά μεγαλώνει, με αποτέλεσμα την πληρέστερη στατιστική καταγραφή της αποτελεσματικότητας του βελονισμού.

Όπως σημειώνει ο  Dr Μιλτιάδης Καράβης (Ειδικός ιατρός Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης – Φυσίατρος, ειδικός βελονισμού, μετεκπαιδευθείς στο Πεκίνο, Πρόεδρος Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Βελονισμού), η πρόοδος της νευροφυσιολογίας και νευροφαρμακολογίας και η ανάπτυξη νέων τεχνικών απεικόνισης, δείχνουν τα όρια της μεθόδου. Καταγράφονται οι ενδείξεις, αντενδείξεις και παρενέργειες του βελονισμού και θεσπίζονται αυστηροί κανόνες ως προς τη θεραπευτική διαδικασία. Σήμερα, η επιστημονική θεώρηση του βελονισμού επιτρέπει στους ιατρούς και θεραπευτές να εφαρμόσουν βελονισμό βασισμένοι σε σύγχρονες τεχνικές. Μια από αυτές τις σύγχρονες τεχνικές είναι ο ηλεκτροβελονισμός, με βελόνες ή χωρίς βελόνες.

Κλασσικός Βελονισμός ή Ηλεκτροβελονισμός?
Για να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή διέγερση, σήμερα, σ΄ όλα τα σύγχρονα ιατρεία βελονισμού, χρησιμοποιούνται συσκευές ηλεκτροβελονισμού. Ο ηλεκτροβελονισμός,αποτελεί πλέον, τμήμα της θεραπευτικής του βελονισμού που δίνει τη δυνατότητα να ερεθίσουμε ηλεκτρικά μερικά από τα σημεία – που συνδέονται με τη συσκευή ανά ζεύγη – πετυχαίνοντας συνεχή, έντονη και ελεγχόμενη διέγερση. Στην κλινική πράξη, οι ερευνητές συμφωνούν ως προς την αποτελεσματικότητα του ηλεκτροβελονισμού, γιατί αποδεικνύεται σημαντικό αναλγητικό μέσο τόσο στον οξύ όσο και στο χρόνιο πόνο. Οι περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι στην αντιμετώπιση του πόνου ο ηλεκτροβελονισμός είναι αποτελεσματικότερος από τον απλό (παραδοσιακό) βελονισμό. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα ο ηλεκτροβελονισμός κερδίζει έδαφος και στην πατρίδα του παραδοσιακού βελονισμού, τη Κίνα, όπου τα εξωτερικά ιατρεία βελονισμού των νοσοκομείων εξοπλίζονται με σύχρονες συσκευές ηλεκτροθεραπείας και ηλεκτροβελονισμού. Η ενασχόληση με το ηλεκτρικό ρεύμα και τις εφαρμογές του στη θεραπευτική του ανθρώπου, προυποθέτει καλή γνώση της φυσικής του ηλεκτρισμού, γνώση που κατέχει στο έπακρο όποιος ασκεί την επιστήμη της Φυσικοθεραπείας. Ο ηλεκτροβελονισμός, λοιπόν, αποτελεί σήμερα ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια του φυσικοθεραπευτή για την αντιμετώπιση του πόνου και της δυσλειτουργίας.

Στον ηλεκτροβελονισμό χωρίς βελόνες, ανήκει το πρόγραμμα HAN STIMULATION®, που διαθέτει η συσκευή ηλεκτροθεραπείας GymnaUniphy (βελγικής κατασκευής). Ο ηλεκτροβελονισμός στο κέντρο φυσικοθεραπείας PhysioWellness χρησιμοποιείται αυτόνομα ή σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα φυσικοθεραπευτικά μέσα.

Το Πρόγραμμα Ηλεκτροβελονισμού HAN STIMULATION®
Το πρόγραμμα ηλεκτροθεραπείας HAN STIMULATION® είναι πρωτόκολλο Διαδερμικού (χωρίς βελόνες) Ηλεκτροβελονισμού. Εφαρμόζεται παγκοσμίως σε κλινικές και ιατρεία πόνου από ιατρούς και φυσικοθεραπευτές και έχει πάρει το όνομά του από τον Κινέζο καθηγητή Ji-Sheng Han, ο οποίος το ανακάλυψε. O καθηγητής Han είναι μέλος της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών και διατέλεσε σύμβουλος του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των Η.Π.Α και του Διεθνούς Οργανισμού Υγείας. Είναι παγκοσμίως γνωστός για τις πολύχρονες έρευνες που διεξήγαγε σχετικά με τον μηχανισμό δράσης του βελονισμού, στον οξύ και χρόνιο πόνο (evidence-based acupuncture analgesia) και την επιστημονική εφαρμογή αυτού, στη σύγχρονη θεραπευτική (science-based practice).
Το πρόγραμμα ηλεκτροβελονισμού HAN STIMULATION® συνδυάζει την αρχαία τεχνική του βελονισμού με τη σύγχρονη πρόοδο στις Νευροεπιστήμες, τη Φυσικοθεραπεία και την ιατρική τεχνολογία.
Μέσα από τα ειδικά ηλεκτρόδια, τα οποία τοποθετούνται στην επιφάνεια του δέρματος και στα κατάλληλα σημεία (trigger points ή σημεία βελονισμού), εφαρμόζεται ελαφρύς και ελεγχόμενος ηλεκτρικός ερεθισμός σε συγκεκριμένες συχνότητες, οι οποίες κινητοποιούν τη φυσική διαδικασία ίασης, για την επαναφορά της βιολογικής και βιοχημικής ισορροπίας του οργανισμού.
Για τον καλύτερο εντοπισμό των σημείων εφαρμογής, και επομένως για τα καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα, το μηχάνημα GymnaUniphy είναι εξοπλισμένο με ειδικό ηλεκτρόδιο ανεύρεσης κινητικού σημείου ή αλλιώς σημείου πόνου (motor point pen).

Ενδείξεις Ηλεκτροβελονισμού HAN STIMULATION®
Σε γενικές γραμμές, τα προβλήματα υγείας που ανταποκρίνονται θετικά στον κλασσικό βελονισμό είναι εκείνα που θα ανταποκριθούν καλύτερα και πιο άμεσα και στη θεραπεία HAN STIMULATION®. Μέσα από εκτεταμένες επιστημονικές έρευνες και κλινικές δοκιμές, βρέθηκε οτι το πρωτόκολλο είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό στη διαχείριση του πόνου (οξέος και χρόνιου), καθώς και στη διαχείριση του ψυχικού στρες και των μυοσκελετικών ή νευρολογικών προβλημάτων, που σχετίζονται με αυτό.
Ακόμα, το πρωτόκολλο HAN STIMULATION® έχει ιδιαίτερα οφέλη στον νευροπαθητικό πόνο (πχ. λόγω διαβήτη ή νευρολογικών διαταραχών) καθώς και στα συμπτώματα απόσυρσης, σε ασθενείς που έκαναν χρόνια χρήση ουσιών ή παυσιπόνων. Ένας αυξανόμενος αριθμός άλλων προβλημάτων υγείας δείχνει να ανταποκρίνεται θετικά στο HAN STIMULATION®, όπως η κατάθλιψη, οι διαταραχές ύπνου, η ακράτεια και οι παντός τύπου εθισμοί (αλκοόλ, κάπνισμα, φαγητό κλπ).

Ενδείξεις Βελονισμού – τροποποιημένο απο karavis.gr

Συχνότητα Συνεδριών Ηλεκτροβελονισμού
Η βαρύτητα της ασθένειας και η κατάσταση του ασθενή καθορίζουν τις παραμέτρους της όλης θεραπευτικής αγωγής, δηλ. τον αριθμό των επισκέψεων, το πρωτόκολλο του ηλεκτροβελονισμού που θα χρησιμοποιηθεί, τη χρονική απόσταση ανάμεσα στις επισκέψεις – συνεδρίες. Για παράδειγμα, μια οξεία κρίση κεφαλαλγίας αντιμετωπίζεται με 1 –2 φορές, σε συνεδρίες των 30′. Ενα ρευματικό νόσημα (πχ. ρευματοειδής αρθρίτιδα) όμως, με 15ετές παρελθόν και μεγάλη βαρύτητα, απαιτεί στην αρχή καθημερινές επισκέψεις για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να ερεθιστούν παραπάνω από μία περιοχέςτου σώματος και μετά από μια διακοπή, να κριθεί σκόπιμη η επανάληψη της θεραπείας ή να συνεχιστεί με ρυθμό μία φορά το μήνα, για λόγους συντήρησης.
Με 5 – 7 συνεδρίες αντιμετωπίζονται ήπιες μορφές κεφαλαλγίας, ημικρανίας, αυχεναλγίας, περιαρθρίτιδας, τενοντίτιδας κλπ. Σοβαρές περιπτώσεις χρειάζονται 10-15 επισκέψεις.
Γενικά, υπάρχει μια προοπτική 10 – 12 συνεδριών ηλεκτροβελονισμού, με ρυθμό 2 – 3 φορές την εβδομάδα. Συνήθως, από την 5η – 7η συνεδρία εμφανίζονται οι πρώτες ενδείξεις προοδευτικής βελτίωσης του εκάστοτε προβλήματος.
Αλλοτε, ενώ προηγούνται 10 – 12 συνεδρίες και δεν παρουσιάζεται καμιά βελτίωση, στις τελευταίες θεραπείες, ο ασθενής εμφανίζει θεαματική ανάκαμψη. Το φαινόμενο αυτό, αποδίδεται στην αθροιστική δράση του ηλεκτροβελονισμού, που σημαίνει ότι η επίδραση του αποταμιεύεται από τον οργανισμό του ασθενή και την κατάλληλη γι΄ αυτόν, χρονική στιγμή, αναλαμβάνει την απαιτούμενη δύναμη για ν΄ αντιδράσει στην ασθένεια. Γι΄ αυτό, υπάρχουν και περιπτώσεις ασθενών, που βελτιώνονται 10 –12 μέρες μετά τη διακοπή της φυσικοθεραπευτικής αγωγής.

Εξατομίκευση Προγράμματος Θεραπείας
Στον ηλεκτροβελονισμό, το πρωτόκολλο θεραπείας εξατομικεύεται. Ο θεραπευτής είναι εκπαιδευμένος στο να μπορεί «ν’ ανιχνεύσει» (εφαρμόζοντας ήπια πίεση στο δέρμα ή με ειδικούς ανιχνευτές) τα ‘σημεία βελονισμού’ ή αλλιώς trigger points, ψηλαφώντας το δέρμα, τον υποδόριο ιστό και τους μύες για επώδυνα σημεία, τα οποία, πολλές φορές, τα υποδεικνύει ο ίδιος ο ασθενής. Κάθε ασθενής έχει τα δικά του σημεία βελονισμού, ακριβώς όπως έχει τα δικά του ΄΄προσωπικά΄΄ συμπτώματα νόσου και τα οποία διαφέρουν από τα συμπτώματα άλλων ασθενών με την ίδια πάθηση. Αρα, δεν υπάρχουν “συνταγές” θεραπευτικών σημείων βελονισμού.
Ο ειδικός ανιχνευτής σημείων βελονισμού και (motor point pen) βοηθά το θεραπευτή να εντοπίσει καλύτερα τα σημεία στα οποία θα τοποθετήσει τις βελόνες. Ο γιατρός, τόσο στην Κίνα όσο και στο δυτικό κόσμο, προσαρμόζει τη θεραπεία του ανάλογα με το ιστορικό και την κλινική εικόνα. Οφείλει να επιμένει στη λεπτομερή καταγραφή του πόνου, στο έλεγχο της λειτουργικότητας των αρθρώσεων, στη μυική απόδοση, στην καταγραφή προτύπων στάσης, βάδισης, εργασίας, στη ψυχολογική επιβάρυνση, στα λόγια του ίδιου του ασθενή. Ο παρακλινικός (εργαστηριακός) έλεγχος, για την επιβεβαίωση της όποιας διάγνωσης, είναι απαραίτητος.

Επιτυχία Προγράμματος Ηλεκτροβελονισμού
Στην πρακτική του ηλεκτροβελονισμού για αναλγησία και παυσίπονη θεραπεία, δύο προβλήματα πρέπει να αντιμετωπιστούν: Το βασικό ζητούμενο είναι η σωστή επιλογή των σημείων στα οποία θα τοποθετηθούν τα ηλεκτρόδια (επιλέγονται 8-12 σημεία βελονισμού – από τα 365 κλασικά σημεία βελονισμού και τα 1.500 extra σημεία βελονισμού) που ο συνδυασμός της εφαρμογής και ο ερεθισμός τους θα δώσουν το ζητούμενο θεραπευτικό αποτέλεσμα. H σωστή τοποθέτηση και η εφαρμογή των ηλεκτροδίων είναι από τους σπουδαιότερους παράγοντες της επιτυχούς θεραπείας και έχει άμεση σχέση με την αποτελεσματικότητα της μεθόδου. Xρειάζονται απαραιτήτως γνώσεις κλινικής νευροανατομίας και να ακολουθούνται ορισμένες αρχές. Είναι φανερό ότι αυτό το θέμα επαφίεται στην τέχνη, το ταλέντο και την πείρα του θεραπευτή.
Όταν βρεθούν τα σωστά σημεία, το αμέσως επόμενο ζητούμενο είναι η τεχνική ερεθισμού των σημείων. Είναι πιθανό, κάποια σημεία βελονισμού του προγράμματος θεραπείας που έχουν ιδιαίτερη θεραπευτική αξία, να χρειάζονται εντονότερη διέγερση, από κάποια άλλα, δευτερεύουσας σημασίας, που χρησιμοποιούνται βοηθητικά.

Μηχανισμός Δράσης του Ηλεκτροβελονισμού HAN STIMULATION®
Ένας ασθενής μπορείς να βιώνει πόνο λόγω ενός τραυματισμού, μιας χρόνιας φλεγμονής, μυϊκού σπασμού, σπασμόύς εσωτερικών οργάνων, ψυχικής έντασης, σωματικού στρες, κλπ. Η θεραπεία HAN STIMULATION® είναι σε θέση να ανακουφίζει τον πόνο με φυσικό τρόπο, αυξάνοντας την απελευθέρωση ουσιών που προκαλούν αναλγησία, όπως είναι τα ενδογενή οπιοειδή πεπτίδια, τα παράγονται με φυσικό τρόπο από τον οργανισμό, όταν εφαρμοστεί ένα επίσης φυσικό μέσο, όπως είναι ο ηλεκτρισμός. Σε αυτές τις φυσικές αναλγητικές ουσίες ανήκουν οι ενδορφίνες, εγκεφαλίνες, δυνορφίνες, και ενδομορφίνες. Αυτές οι ουσίες όχι μόνο δρούν ως παυσίπονα, αλλά βοηθούν επίσης στην καταστολή της φλεγμονής, χαλαρώνουν τους συσπασμένους μύες, μειώνουν το άγχος και την ένταση και ενισχύουν την ομοιόσταση και επαναφέρουν την βιοχημική και γενικότερη ισορροπία στον οργανισμό.

Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει ότι ερεθίζοντας την περιφέρεια με ηλεκτρικά σήματα διαφορετικών συχνοτήτων, προκαλείται παραγωγή και απελευθέρωση διαφορετικών χημικών νευροδιαβιβαστών από τον εγκέφαλο. Τα ηλεκτρικά σήματα οποία μεταφέρονται στο κεντρικό νευρικό σύστημα μέσω της ιδιότητας του νευρικού συστήματος να λειτουργεί με ‘ηλεκτρισμό’, με άλλα λόγια πρόκειται για μία απόλυτα φυσική θεραπεία, για αυτό και αποτελεί αντικείμενο της επιστήμης της Φυσικοθεραπείας.
Επίσης, η πρόοδος των τελευταίων χρόνων στις Νευροεπιστήμες, έκανε φανερό το οτι η λειτουργική ισορροπία ανάμεσα στα οπιοειδή πεπτίδια και και στα αντι-οπιοειδή πεπτίδια στο κεντρικό νευρικό σύστημα παίζει σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση του πόνου και της φλεγμονής στο σώμα, καθώς και στην μείωση της επανεμφάνισής τους. Τα επιστημονικά αυτά ευρήματα αποτελούν τη βάση του σχεδιασμού και της εφαρμογής του προγράμματος ηλεκτροβελονισμού HAN STIMULATION®.

Πρωτόκολλα Ηλεκτροβελονισμού HAN STIMULATION® 

Η συσκευή ηλεκτρικής διέγερσης GymnaUniphy διαθέτει δύο ξεχωριστά ρυθμιζόμενα κανάλια, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν έως 4 ηλεκτρόδια ταυτόχρονα στον ασθενή. Τα ηλεκτρόδια διεγείρονται εναλλάξ με υψηλή συχνότητα και ένα σχετικά χαμηλό πλάτος παλμού (φάση 1) ή χαμηλής συχνότητας και ένα σχετικά υψηλό πλάτος παλμού (φάση 2). Η διάρκεια των δύο φάσεων διαφέρει από πρόγραμμα σε πρόγραμμα.

Αυτή η εναλλαγή είναι μια ειδική ιδιότητα του HAN STIMULATION®, σε σχέση με τα απλά πρωτόκολλα ηλεκτροβελονισμού. Σε αυτή την εναλλαγή οφείλει τα εκπληκτικά αποτελέσματά της η μέθοδος και, σύμφωνα με τον καθηγητή Han και τις σχετικές έρευνες, την καθιστά άμεσα αποτελεσματική τόσο στον οξύ, όσο και στο χρόνιο πόνο.

Τα προγράμματα που χρησιμοποιούνται στο κέντρο φυσικοθεραπείας PhysioWellness, βάσει των διεθνών οδηγιών για το συγκεκριμένο πρωτόκολλο ηλεκτροβελονισμού, είναι τα εξής:

Πρόγραμμα 1 – 1 πρότυπο Han (συνολικός χρόνος 30 λεπτά).

Κατάλληλο για τα περισσότερα είδη οξέος και χρονίου πόνου.

Φάση 1: συχνότητα 100 Hz, εύρος παλμού 0,2 ms, διάρκεια 3 s
Φάση 2: συχνότητα 2 Hz, εύρος παλμού 0,3 ms, διάρκεια 3 s

Πρόγραμμα 2 – Han 2 (συνολικός χρόνος 30 λεπτά)

Kατάλληλο για καταστάσεις αλλοδυνίας, σωματικού/ψυχικού στρες, ινομυαλγίας.

Φάση 1: συχνότητα 100 Hz, εύρος παλμού 0,2 ms, διάρκεια 2 s
Φάση 2: συχνότητα 2 Hz, εύρος παλμού 0,3 ms, διάρκειας 4 s

Πρόγραμμα 3 – HAN 3 ( Συνολικός χρόνος 30 λεπτά)

Κατάλληλο για την αντιμετώπιση μυϊκών σπασμών, σε αυχένα, μέση, αθλητικών κακώσεων, όπως θλάσεις ή ‘κράμπες’, καθώς και για γενικότερη μυϊκή χαλάρωση και ευεξία.

Φάση 1: συχνότητα 100 Hz, εύρος παλμού 0,2 ms, διάρκειας 4 s
Φάση 2: συχνότητα 2 Hz, εύρος παλμού 0,3 ms, διάρκεια 2 s

Πηγές:
http://www.thehansite.com
http://www.karavis.gr
http://www.schwa-medico.de
http://www.acupuncture.gr
http://www.tenscare.co.uk
http://www.palsclinicalsupport.com

Η επιστήμη της Φυσικοθεραπείας αποτελεί κομμάτι της Φυσικής Ιατρικής και ο φυσικοθεραπευτης, ως ο πλεον επιστημονικά κατοχυρωμένος εκπρόσωπος της Φυσικής Θεραπείας, είναι ένας απαραίτητος συνεργάτης του Φυσικού Ιατρού.

Ο βασικός στόχος του Φυσικού Ιατρού είναι η κατανόηση των αιτιών των ασθενειών και, όταν κρίνεται απαραίτητη η θεραπεία, να χρησιμοποιούνται όσο το δυνατόν περισσότερα φυσικά μέσα. Αφού το άτομο θεραπευτεί, επιδιώκεται η ανάπτυξη μιας υγιεινής διατροφής και ενός σωστού τρόπου ζωής. Βασική αρχή είναι η εμπιστοσύνη στην vis medicatix naturae, στην «Θεραπευτική Δύναμη της Φύσης».
Μετά από πολλούς αιώνες κατακτήσεων στην Ιατρική, που οδήγησαν σε εντυπωσιακές προόδους κατά των ασθενειών που παλιότερα μάστιζαν την ανθρωπότητα, σήμερα η έρευνα έχει φτάσει σε σημείο αναγνώρισης των λειτουργιών του ανθρώπινου σώματος σε μοριακό επίπεδο, με την βοήθεια της Βιοχημείας, της Φυσικής Ιατρικής και της Τεχνολογίας. Παρόλα αυτά, ο κόσμος αναζητά λύσεις σε θεραπείες που στηρίχθηκαν στην παρατήρηση και στην εμπειρία περασμένων εποχών στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Αυτή η συσσωρευμένη ανθρώπινη γνώση, προφανώς επειδή έχει μεταφερθεί κατά κανόνα προφορικά από γενιά σε γενιά, είναι ανακριβής και επικίνδυνη, αν χρησιμοποιηθεί ανεξέλεγκτα. Αυτή η πολύτιμη ανθρώπινη γνώση θα μπορούσε να αξιοποιηθεί μόνο κάτω από την αυστηρή επιστημονική μεθοδολογία.
Η «επιστροφή» πολλών εκατομμυρίων ασθενών σε μεθόδους παραδοσιακής ιατρικής δεν είναι τυχαία ούτε αδικαιολόγητη. Ο υπερσύγχρονος τρόπος αντιμετώπισης της νόσου και η «αυθεντία» των μηχανημάτων και των πολύπλοκων διαγνωστικών μεθόδων, έχουν αντικαταστήσει πλήρως την κλινική εξέταση και την προσωπική επαφή με τον ιατρό, με αποτέλεσμα θεραπευτική διαδικασία να είναι απρόσωπη, ψυχρή και να απέχει από τον ουσιαστικό ρόλο της Ιατρικής, ως ανθρωποκεντρική επιστήμη. Έτσι σήμερα το 25% των ασθενών στις ΗΠΑ και στη Μεγάλη Βρετανία έχει δοκιμάσει μεθόδους εναλλακτικής θεραπευτικής. Από μελέτη που έγινε στο Πανεπιστήμιο του Exeter προέκυψε ότι υπάρχουν περίπου 40.000 άτομα που ασκούν συμπληρωματικές μεθόδους θεραπείας, ενώ είναι κάπως λιγότεροι οι πτυχιούχοι παθολόγοι ιατροί. Τα Κρατικά Αμερικανικά Ινστιτούτα Υγείας εδώ και μια δεκαετία περίπου, διερευνούν συστηματικά ποιες από τις μεθόδους της εναλλακτικής Ιατρικής είναι αποτελεσματικές. Ακόμη, μεγάλα Αμερικανικά πανεπιστήμια, του επιπέδου του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, έχουν ιδρύσει τμήματα εναλλακτικής Ιατρικής.
Γίνεται πλέον φανερό ότι οι ιατρικές παρεμβάσεις της «επίθεσης» αμφισβητούνται και, όλο και περισσότερο, γίνεται αντιληπτή η αξία της Προληπτικής Ιατρικής, των διατροφικών αλλαγών και των αλλαγών στον τρόπο ζωής. Σε αυτό το σημείο πρέπει να εξετάσουμε το ρόλο των εναλλακτικών θεραπειών, την αξία τους, τη σοβαρότητά τους, την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά τους. Θα πρέπει να διώξουμε τις προκαταλήψεις και τις «φοβίες» με τις οποίες αντιμετωπίζονται αυτές οι μέθοδοι και να μελετηθούν πιο αναλυτικά κάτω από το πρίσμα της σύγχρονης επιστήμης που μας δίνει τη δυνατότητα να τις ελέγξουμε και, τελικά, να τις αποτιμήσουμε, μακριά από σκοταδισμούς και δογματικές απόψεις.
Η επιστήμη και η ιατρική τώρα έχουν στην κατοχή τους την τεχνολογία, αν και είναι εμφανής η αναγκαιότητα να εκτιμήσουν την αξία των φυσικών θεραπειών. Αν και ο όρος «φυσικές θεραπείες» δεν χρησιμοποιούνταν μέχρι τον 19ο αιώνα, οι φιλοσοφικές του ρίζες μπορούν να εντοπιστούν πίσω στον Ιπποκράτη. Είναι ένα σύστημα το οποίο διατηρεί τον οργανισμό υγιή, και εμποδίζει την εμφάνιση ασθενειών. Αν και είναι πολύ αποτελεσματικά όταν χρησιμοποιούνται τα φάρμακα και οι εγχειρήσεις, έχουν ταυτόχρονα πολλά αρνητικά. Οι γιατροί δεν περιμένουν την εμφάνιση και την εξάπλωση της ασθένειας, αλλά παίρνουν μέτρα πρόληψης. Όσο περισσότερο μελετώνται τα αίτια των φυσιολογικών προβλημάτων υγείας ανάλογα με την ηλικία του κάθε ατόμου, γίνεται περισσότερο εμφανές το γεγονός ότι η φυσική ιατρική έχει περισσότερα να προσφέρει.
Ιστορία
Κατά το πέρασμα των αιώνων, η Φυσική Ιατρική (εναλλακτική) και η Κλασσική Ιατρική φαινόταν σαν να είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, αλλά στην πραγματικότητα η μια συμπληρώνει την άλλη. Οι προϊστορικοί άνθρωποι πίστευαν πως οι ασθένειες είναι αποτελέσματα του θυμού των Θεών ή του Διαβόλου. Ο Ιπποκράτης, σπάζοντας αυτήν την αντίληψη, έγινε ο πρώτος Φυσικός Ιατρός που καταγράφτηκε στην Ιστορία. Ο Ιπποκράτης και οι μεταγενέστεροί του πίστευαν πως οτιδήποτε στη φύση έχει μια λογική σειρά, και έτσι έθεσαν ως στόχο των ιατρών την αντίληψη και ακολουθία της φυσικής αυτής σειράς. Χρησιμοποίησαν τον εξής όρο: vis medicatix naturae, που σημαίνει θεραπευτική δύναμη της φύσης, για να δηλώσουν την ιδιότητα του σώματος να αυτό-θεραπευτεί.

Η Φυσική Θεραπεία είναι ένας τρόπος ζωής, όπως και η ιδέα χρήσης διαφόρων φυσικών μέσων στην πρόληψη και αντιμετώπιση ανθρώπινων ασθενειών.
Ο Benedict Lust άρχισε να χρησιμοποιεί τον όρο Φυσική Ιατρική το 1902, για να ονομάσει την εκλεκτική συλλογή της θεωρίας της Φυσικής Θεραπείας που θεώρησε ως το μελλοντικό πεδίο δράσης της Φυσικής Ιατρικής, και για να συμπεριλάβει ότι καλύτερο από τις σημερινά ονομαζόμενες θρεπτική θεραπεία, φυσική δίαιτα, φυτική ιατρική, ομοιοπαθητική, θεραπεία με ασκήσεις, υδροθεραπεία, ηλεκτροθεραπεία και μείωση του στρες. Σε ένα από τα πολλά βιβλία που έχει εκδώσει, «The principles, aim and program of nature cure», περιγράφει την Φυσική Ιατρική. Πραγματικά υπάρχει μια θεραπευτική δύναμη στη φύση, η έμφυτη ικανότητα των οργανισμών να αυτοθεραπεύονται. Η απορία που δημιουργείται είναι το κατά πόσον είναι καλύτερη η καταπολέμηση των ασθενειών με τη χρήση φαρμάκων, εμβολίων και ορών από τους προληπτικούς ιατρούς της μοντέρνας ιατρικής ή με τις ήπιες ενδογενείς και ευχάριστες δυνάμεις της φυσικής θεραπείας.

Η Φυσική Ιατρική αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ, στις αρχές του 20ου αιώνα, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1930, όταν πολλοί παράγοντες βοήθησαν στη διαμόρφωση συνθηκών για τους ιατρούς, ώστε να ιδρυθεί και να καθιερωθεί ένας Οργανισμός που κατέχει το σύγχρονο πραγματικό μονοπώλιο στη φροντίδα της υγείας. Οι οργανισμοί αυτοί, αφού υποστηρίχτηκαν από χημικές και φαρμακευτικές βιομηχανίες, οδήγησαν στο σταδιακό παραμερισμό των ιατρικών σχολών. Τα ιατρικά επαγγέλματα τελικά σταμάτησαν να χρησιμοποιούν τις «ηρωικές» τους θεραπείες και τις αντικατέστησαν με πολύ αποτελεσματικότερες θεραπείες και λιγότερο τοξικές. Η επιστήμη της ιατρικής έγινε περισσότερο «ευφυής» και στον πολιτικό τομέα, χρησιμοποιώντας μεγάλες τεχνολογικές ανακαλύψεις στη χειρουργική που καθιερώθηκαν με τους παγκόσμιους πολέμους, και ήταν ικανή να πείσει και τον λαό και τους πολιτικούς για την ανωτερότητα του συστήματός της, οδηγώντας στη θέσπιση νόμων που παραμέριζαν την αξιοπιστία άλλων συστημάτων υγείας.

Φιλοσοφία
Vis medicatix naturae – η θεραπευτική δύναμη της φύσης. Η πίστη στη δυνατότητα του σώματος να αυτοθεραπευτεί όταν του δίνεται η ευκαιρία, αποτελεί θεμελιώδη αρχή στην πρακτική της Φυσικής Ιατρικής. Η αυστηρή απόρροια αυτού, όπως ανέφερε κατά λέξη ο Ιπποκράτης είναι «να μην κάνεις κακό». Θα πρέπει να αποφεύγονται και πρακτικές που εξασθενίζουν την ικανότητα του σώματος για αυτοθεραπεία και θεραπείες που παρεμποδίζουν λειτουργίες του σώματος. Είναι περιττό να πούμε ότι αυτή η φιλοσοφία έχει και όρια, και ότι μερικές φορές το σώμα χρειάζεται κάτι παραπάνω από απλή υποστήριξη. Ο στόχος των Φυσικών Ιατρών σε αυτές τις περιστάσεις είναι η χρήση όσο το δυνατόν λιγότερων φαρμάκων που θα προκαλέσουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αυτή η φιλοσοφική προσέγγιση, απαιτεί ένα ευρύ φάσμα διαγνωστικών και θεραπευτικών ικανοτήτων και εξηγεί τα εκλεκτικά ενδιαφέροντα του επαγγέλματος της Φυσικής Ιατρικής.
Οι φυσικοί ιατροί βλέπουν τη ζωή σαν κάτι παραπάνω από το σύνολο των βιοχημικών διαδικασιών, και πιστεύουν ότι το σώμα έχει μια αρχική ¨εξυπνάδα» που πασχίζει για την υγεία. Ο βιταλισμός υποστηρίζει ότι τα συμπτώματα που σχετίζονται με τις ασθένειες δεν προκαλούνται κατευθείαν από τους νοσογόνους παράγοντες, όπως τα βακτήρια, αλλά είναι αποτέλεσμα της ενδογενούς απόκρισης ή αντίδρασης στον παράγοντα αυτό, και της προσπάθειας του σώματος να αυτοθεραπευτεί. Έτσι λοιπόν, τα συμπτώματα είναι μέρος ενός «κατασκευαστικού» φαινομένου, που είναι η καλύτερη επιλογή που μπορεί να κάνει το σώμα, ανάλογα με τις περιστάσεις. Κι έτσι, ο ρόλος του ιατρού είναι να βοηθήσει το σώμα στις προσπάθειές του και όχι να αντικαταστήσει με φάρμακα τις σωματικές ενέργειες.
Η υγεία θεωρείται κάτι παραπάνω από την απουσία της ασθένειας, είναι η ζωτική δυναμική κατάσταση που επιτρέπει την ανάπτυξη του ατόμου και την προσαρμογή του στο περιβάλλον του. Η υγεία και η ασθένεια μπορούν να θεωρηθούν σαν μια φυσική συνέχεια, με τον θάνατο στη μια πλευρά και την πλέον ευνοϊκή λειτουργία στην άλλη. Ένας τυπικός άνθρωπος κατά την πορεία του στην ζωή, παρασύρεται από την καλή λειτουργία του οργανισμού του σε σταδιακές δυσλειτουργίες. Παρόλο που αυτή η πορεία θεωρείται ομαλή από την κοινωνία όσο αυξάνεται η ηλικία του ατόμου, αυτό δεν συμβαίνει στα άγρια ζώα ή στα λίγα τυχερά άτομα που ζουν στο ιδανικό περιβάλλον. Αυτό σημαίνει, έλλειψη άγχους και μόλυνσης, σωστή σωματική εξάσκηση και άφθονη φυσική τροφή. Ο θάνατος εξακολουθεί να είναι αναπόφευκτος, έρχεται όμως με την ύπαρξη της φυσικής φθοράς.
Θεραπευτικά πεδία
Μερικοί ειδικοί ορίζουν συγκεκριμένα πεδία θεραπείας, που συμπεριλαμβάνουν τα εξής:
Διατροφή: η κλινική διατροφή ή η χρήση της δίαιτας ως θεραπεία, υπηρετεί τη Φυσική Ιατρική. Υπάρχει ένα μεγάλο γνωστικό υπόβαθρο που υποστηρίζει τη χρήση φυσικών προϊόντων και θρεπτικών συμπληρωμάτων διατροφής που στοχεύουν στην ενδυνάμωση της υγείας και στην αντιμετώπιση της ασθένειας. Πολλές συνήθεις παθήσεις όπως αρθριτικά, οστεοπόρωση, διαβήτης (τύπου 2), κατάθλιψη, έκζεμα, υπέρταση και σπαστική κολίτιδα, μπορούν να αντιμετωπισθούν ικανοποιητικά με την λήψη διαιτητικών μέτρων.
Χρήση Βοτάνων: τα φυτά έχουν χρησιμοποιηθεί για ιατρικούς σκοπούς από την αρχαιότητα. Με την ανάπτυξη της φαρμακοβιομηχανίας κατά τον 20ο αιώνα, τα φυτικά φάρμακα παραμερίστηκαν (παρόλο που πολύ μεγάλο ποσοστό των φαρμάκων προέρχονται ή περιέχουν φυτικά συστατικά). Σήμερα όμως επανεκτιμούνται οι φαρμακευτικές ιδιότητες των φυτών. Η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει την πλήρη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα φυτά ενισχύουν την υγεία και αποκαθιστούν την ισορροπία του οργανισμού σε περίπτωση ασθένειας. Πλήθος ιατρών εξειδικεύεται στη βοτανολογία, και ασχολείται με την ιστορική χρήση του κάθε φυτού καθώς και με τους μοντέρνους φαρμακευτικούς μηχανισμούς.
Ομοιοπαθητική: ο όρος ομοιοπαθητική έχει προέλθει από τις ελληνικές λέξεις όμοιος και πάθος, που σημαίνει ασθένεια. Η ομοιοπαθητική είναι ένα σύστημα φαρμάκων που θεραπεύει την ασθένεια με διαλύματα, δραστικούς παράγοντες ή φάρμακα, τα οποία παράγουν τα ίδια συμπτώματα με την ασθένεια, όταν δίνονται σε έναν υγιή άνθρωπο. Το «όμοιο θεραπεύει όμοιο». Αυτή η αρχή αναγνωρίστηκε πρώτα από τον Ιπποκράτη, που παρατήρησε ότι τα βότανα, δοσμένα σε μικρές δόσεις, θεραπεύουν τα ίδια συμπτώματα που προκαλούν όταν δίνονται σε τοξικές δόσεις. Τα ομοιοπαθητικά φάρμακα προέρχονται από μια ποικιλία φυτών, μεταλλικών στοιχείων και βιοχημικών ουσιών.
Βελονισμός: ο βελονισμός είναι ένα αρχαίο κινέζικο σύστημα ιατρικής, το οποίο συνιστάται στη διέγερση συγκεκριμένων σημείων του σώματος, για να ελέγξει την ροή της ζωτικής ενέργειας μέσω μονοπατιών που ονομάζονται meridians. Τα σημεία του βελονισμού μπορούν να διεγερθούν με την εισχώρηση και απόσυρση βελονών, με ζεστές κομπρέσες, μασάζ, λέιζερ και ηλεκτρικά μέσα ή με έναν συνδυασμό όλων αυτών. Ο παραδοσιακός κινέζικος βελονισμός προβάλλει ένα πολύ συγκεκριμένο τρόπο βελονισμού και γνώσεις του ασιατικού συστήματος ιατρικής που περιέχει το yin and yang, τα πέντε στοιχεία της φύσης, σημεία και μονοπάτια βελονισμού, καθώς και μια μέθοδο διάγνωσης και διαφοροποίησης ασθενειών που διαφέρουν από αυτές της Δυτικής Ιατρικής.
Υδροθεραπεία: η υδροθεραπεία μπορεί να οριστεί ως η χρήση νερού σε όλες του τις μορφές (ζεστό, κρύο, πάγος ατμός κτλ) και σαν μέθοδος επιθέματος (σάουνα, ντους, ποδόλουτρο κτλ) για την διατήρηση της υγείας ή την καταπολέμηση ασθενειών. Είναι μια από τις παλιότερες μεθόδους θεραπείας. Την υδροθεραπεία ακολουθούσαν για την θεραπεία ασθενειών και τραυματισμών από πολλούς λαούς, συμπεριλαμβανομένων των Αρχαίων Αιγυπτίων, Ελλήνων και Κινέζων.
Φυσικοθεραπεία: η φυσικοθεραπεία αναφέρεται στη χρήση φυσικών μέτρων στη θεραπεία του ατόμου. Συμπεριλαμβάνει τη χρήση εξοπλισμού φυσικοθεραπείας, όπως ο υπέρηχος, η διαθερμία και άλλες ηλεκτρονικές τεχνικές, θεραπευτικές ασκήσεις, μασάζ, μαλάξεις και υδροθεραπεία.

Θεραπευτική προσέγγιση

Η θεραπευτική προσέγγιση του φυσικού ιατρού κινείται σε δύο βασικά επίπεδα: να βοηθήσει τους ασθενείς να θεραπευτούν μόνοι τους και να τους πληροφορήσει ώστε να διαμορφώσουν ένα πιο υγιεινό τρόπο ζωής.
Η τυπική πρώτη επίσκεψη σε ένα τέτοιο ιατρό διαρκεί μια ώρα. Ο στόχος είναι ο ιατρός να μάθει όσο περισσότερα γίνεται για τον ασθενή, χρησιμοποιώντας το ιστορικό του και διάφορες διαγνωστικές εξετάσεις. Συμπεριλαμβάνονται επίσης πληροφορίες για τον τρόπο ζωής του ασθενή. Από τη στιγμή που έχει κατανοηθεί πλήρως η υγεία και η ασθένεια, ο ιατρός και ο ασθενής συνεργάζονται ώστε να ορισθεί το καταλληλότερο πρόγραμμα για την θεραπεία.
Η μόρφωση του Φυσικού Ιατρού είναι εκτενής. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που ακολουθεί είναι παρεμφερές με αυτού της κλασσικής ιατρικής, με βασική διαφορά στο θέμα της θεραπείας. Έτσι οι σπουδές της φυσικής ιατρικής απαιτούν 4 ή και περισσότερα χρόνια. Κατά τα δύο από αυτά, δίνεται η μεγαλύτερη έμφαση στις βασικές πτυχές του επαγγέλματος, όπως η ανατομία, η φυσιολογία, η βιοχημεία, η παθολογία και η μικροβιολογία. Τα δύο επόμενα έτη αφιερώνονται στις κλινικές μελέτες της διάγνωσης και της θεραπείας. Παρόλο που οι καθιερωμένες διαγνωστικές τεχνικές διδάσκονται, αυτό που κάνει το πρόγραμμα μοναδικό είναι η έμφαση στην προληπτική διάγνωση, που εμπεριέχει την ανάλυση της διατροφής, τη βοτανολογία, την ομοιοπαθητική, το βελονισμό, την προσαρμογή του τρόπου ζωής.
Το μέλλον της Φυσικής Ιατρικής
Είναι προφανές ότι η Φυσική Ιατρική θα αποτελέσει το μέλλον της ιατρικής δραστηριότητας. Παρόλο που έχει εκφραστεί επανειλημμένα η άποψη ότι η Φυσική Ιατρική δεν είναι βασισμένη σε επιστημονικά τεκμηριωμένες μελέτες, κατά τις τελευταίες δεκαετίες η χρήση των φυσικών φαρμάκων υποστηρίζεται όλο και περισσότερο στην επιστημονική βιβλιογραφία. Η επιστήμη και η Ιατρική διαθέτουν την τεχνολογία που απαιτείται ώστε να εκτιμηθεί η δύναμη της Φυσικής Ιατρικής. Όλο και περισσότεροι φαρμακευτικοί οργανισμοί ενισχύουν την ιδέα της Φυσικής Ιατρικής και ασπάζονται τους τρόπους αντιμετώπισης των ασθενειών που προαναφέρθηκαν. Τα σημάδια είναι ενθαρρυντικά και η Φυσική Ιατρική υπόσχεται μελλοντική αντιμετώπιση θανατηφόρων ασθενειών όπως το AIDS, ο διαβήτης και η λευχαιμία.

Στοιχεία της βιολογικής δράσης του βελονισμού και του ηλεκτροβελονισμού .

Dr Μιλτιάδης Καράβης,
Ιατρός Φυσικής Ιατρικής & Αποκατάστασης
Πρόεδρος. Ελληνικής Ιατρικής Εταιρεία Βελονισμού
Διευθυντής Τμήματος Βελονισμού Κ.Α.Α. Φιλοκτήτης

Περίληψη της ομιλίας στα πλαίσια του μεταπτυχιακού προγράμματος με θέμα «Έλεγχος του Στρες και Προαγωγή της Υγείας», στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών

Τα τελευταία χρόνια, η ιατρική, επιστημονική, περισσότερο βιολογική «ματιά» στον βελονισμό ονομάσθηκε Βιοιατρικός Βελονισμός (biomedicalacupuncture). Πρόκειται, ουσιαστικά, για μια περιγραφή των μηχανισμών ίασης που κινητοποιεί ο βελονισμός και μια ερμηνεία της δράσης του κάτω από το πρίσμα των νέων ανακαλύψεων που έρχονται στο φώς μετά από χρόνια ερευνών σε εργαστήρια φυσιολογίας μεγάλων πανεπιστημίων.

Ορίζοντας τον Βιοιατρικό (ή Ιατρικό) Βελονισμό, θα λέγαμε ότι αποτελεί τη «δυτική» εκδοχή του Παραδοσιακού Κινέζικου Βελονισμού. Η βασική τους διαφορά έγκειται στο ότι η εφαρμογή του Βιοιατρικού Βελονισμού βασίζεται στη δυτική κλινική εξέταση και διαγνωστική προσέγγιση του αρρώστου, τη σύγχρονη ονοματοδοσία των νοσημάτων σύμφωνα με τη Διεθνή Στατιστική Ταξινόμηση Νόσων και Συναφών Προβλημάτων Υγείας (ICD-10 ή νεώτερο) (δεν χρησιμοποιούνται τα σύνδρομα της Παραδοσιακής Κινέζικης διαγνωστικής), ενώ οι μηχανισμοί δράσης εστιάζουν στη φυσιολογία, τη νευροφυσιολογία και στους κανόνες της βιοιατρικής επιστήμης. Η παραδοσιακή άποψη, ότι η ασθένεια (και η θεραπεία) οφείλονται σε διαταραχή (και αποκατάσταση) της ενεργειακής οργάνωσης του σώματος, αντικαταστάθηκε από νευροβιολογικές ερμηνείες, όπως η ακριβής περιγραφή της αναλγησίας μέσω βελονισμού, που είναι αποτέλεσμα των αλλαγών στη συμπεριφορά της αισθητικής οδού και στην ενεργοποίηση κατιόντων συστημάτων ενδογενούς αναλγησίας.

Σταθμός για την καθιέρωση του Βιοιατρικού Βελονισμού στον ιατρικό κόσμο υπήρξε η αναγνώριση του, σαν ιατρική πράξη, από το ΝΙΗ (NationalInstitutesofHealth) της Αμερικής, το 1998, ενώ το FDA επαναξιολόγησε τις βελόνες και τις συσκευές ηλεκτροβελονισμού από classIII (premarketapproval, investigationaluse) σε classII (specialcontrols, medicaluse). Η κρίση των επιτροπών αξιολόγησης βασίσθηκε στην συστηματική ανασκόπηση 2000 επιστημονικών άρθρων της περιόδου 1985-1995. Μέχρι το 1996, ο βελονισμός στην Aμερική ήταν «πειραματική διαδικασία θεραπείας» (experimentalprocedure). Το 1997, το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας της Αμερικής ανακοινώνει ότι «… Υπάρχουν αρκετά (και επαρκή) στοιχεία που δείχνουν την θεραπευτική αξία του βελονισμού για να επεκταθεί η χρήση του μέσα στα πλαίσια της σύγχρονης (καθιερωμένης) ιατρικής και να ενθαρρύνουμε περαιτέρω μελέτες για τη διερεύνηση της φυσιολογίας του και της κλινικής του αξίας…» (JAMA 280:1518-24).

Το 1999, μια ομάδα ασφαλιστικών εταιρειών της Γερμανίας χρηματοδότησαν (μαζί με το υπουργείο υγείας της Γερμανίας και φαρμακευτικές εταιρείες) μεγάλης κλίμακας κλινικές μελέτες για τον βελονισμό (κεφαλαλγία τάσεως, ημικρανία, οστεοαρθρίτιδα γόνατος, χρόνιο οσφυϊκό πόνο) και τα αποτελέσματα τους ανακοινώθηκαν στο Βερολίνο τον Μάιο του 2004. Σε όλες της μελέτες ο βελονισμός ήταν αποτελεσματικός και οι μελέτες προέτρεπαν για τη καθιέρωση της χρήση του στα πιο πάνω νοσήματα. Σήμερα, 8 χρόνια μετά, στη ιατρική βάση δεδομένων PubMed θα βρείτε 12.175 άρθρα (έρευνα στις 25-5-2007), από τα οποία τα 63 είναι συστηματικές μεταναλύσεις και ανασκοπήσεις – SRs) και τα 1013 διπλές τυφλές, τυχαιοποιημένες, placebo ελεγχόμενες μελέτες (RCTs) μεγάλης αξιοπιστίας.

Ο Ζang ΗeeCho, καθηγητής φυσικής και ακτινολογίας του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Irvine, εφευρέτης (το 1975) του μαγνητικού τομογράφου (MRI) και των μεθόδων λειτουργικής απεικόνισης του εγκεφάλου (fMRI και fPET), προσδιόρισε τις περιοχές της λειτουργικής ενεργοποίησης του εγκεφάλου μετά από βελονισμό, ελάχιστο βελονισμό, placebo βελονισμό και εκτέλεση άλλων αισθητικών διεργασιών (ήχο, φώς, αφή κλπ). Έδειξε ότι ο βελονισμός, πολύ εκλεκτικά και συγκεκριμένα, ενεργοποιεί ή απενεργοποιεί (ανάλογα την τεχνική) περιοχές του εγκεφάλου (μεταιχμιακό σύστημα, περιυδραγώγιο φαιά ουσία, θάλαμο, υποθάλαμο και φλοιό). Έδωσε στην ιατρική κοινότητα πλούσιες πληροφορίες που δημοσίευσε σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά και στο βιβλίο του «Neuroacupuncture». Εντόπισε το «ίχνος» του βελονισμού και χαρτογράφησε σε πολύπλοκους χάρτες τις περιοχές λειτουργικής ενεργοποίησης του εγκεφάλου μετά από βελονισμό. Έδειξε την «ειδικότητα» του σήματος του βελονισμού και ταυτόχρονα επιβεβαίωσε τα πορίσματα των κλινικών μελετών, ότι ο βελονισμός αποτελεί μια ιδιαίτερη τεχνική αισθητηριακής διέγερσης (μέσω βελονών), ίσως μοναδική στο να κινητοποιεί λειτουργικά συστήματα του εγκεφάλου (κατιόν σύστημα αναλγησία, σύστημα διαχείρισης του stress, ανοσοποιητικό και ενδοκρινές σύστημα).

Οι πρόσφατες εξελίξεις στον κλάδο της νευροφυσιολογίας και των νευροεπιστημών, μας επιτρέπουν να ορίσουμε τον βελονισμό ως μέθοδο περιφερικής αισθητικής διέγερσης (νευροδιέγερσης), στόχος της οποίας είναι να προκαλέσει αλλαγές που αφορούν την αισθητικότητα, την κινητικότητα και τον συντονισμό, την λειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος, να επηρεάσει επίπεδα ορμονών και την ανοσολογική απάντηση, κυρίως όμως να οδηγήσει στο τελικό θεραπευτικό στόχο επιφέροντας αλλαγές σε επίπεδο εγκεφαλικών πυρήνων και νευρικών αξόνων και λειτουργικών νευρωνικών δικτύων.

Ο ιατρικός βελονισμός είναι η ιστορική εξέλιξη του παραδοσιακού κινέζικου βελονισμού, που βασίσθηκε αφενός στη κλινική αποτελεσματικότητα του βελονισμού και αφετέρου στη περιγραφή ενός βιολογικού μηχανισμού δράσης, που την τελευταία πενταετία περιγράφεται ως νευροτροποποίηση.

Η θεραπευτική διαδικασία του βελονισμού αρχίζει με την ένθεση της βελόνας στο δέρμα, το υποδόριο ή τον μυϊκό ιστό, σε νευροδραστικά σημεία που ονομάζονται σημεία βελονισμού. Η επαναλαμβανόμενη διαδικασία θεραπείας και η επιλογή των κατάλληλων, για κάθε περίπτωση, σημείων βελονισμού, θα μειώσει τον πόνο, θα αποκαταστήσει τη μυϊκή δυσλειτουργία και δυσπραγία, θα ομαλοποιήσει τον έλεγχο και τη ρύθμιση της λειτουργίας των οργάνων, θα ρυθμίσει την ανοσοποίηση και τις ενδοκρινικές, αυτόνομες και εγκεφαλικές λειτουργίες, ενώ ταυτόχρονα θα ενεργοποιήσει και θα επιταχύνει διεργασίες αποκατάστασης και αναγέννησης των ιστών που δυσλειτουργούν.

Η επαναλαμβανόμενη ένθεση βελονών στη περιφέρεια, μέσω διέγερσης περιφερικών στοιχείων, φαίνεται να ασκεί «πίεση» στο νευρικό δίκτυο και το ανοσοκύτταρο, ώστε να επαναπροσδιορίσουν τη μορφή και τον τρόπο απάντησης σε ερεθίσματα, να επαναδιαμορφώσουν τα πρότυπα δικτύων και νευρωνικών σχηματισμών και να δημιουργήσουν συνθήκες μακράς διάρκειας δυναμοποίησης των νευρώνων, στοιχείο απαραίτητο για τη διαδικασία της μάθησης.

Η επανειλημμένη κινητοποίηση (μέσω βελονισμού) του ενδογενούς συστήματος αναστολής του πόνου προτρέπει (εκπαιδεύει) τον οργανισμό να συνεχίζει να δραστηριοποιείται προς αυτήν την κατεύθυνση, διατηρώντας το αναλγητικό αποτέλεσμα για πολύ χρόνο μετά τη θεραπεία, ενώ, με παρόμοιο τρόπο, η συνεχής φροντίδα μιας δυσλειτουργίας του αυτόνομου επαναφέρει το σύστημα στα φυσιολογικά πλαίσια λειτουργίας.

Η ικανότητα των νευρώνων να τροποποιούν τη δραστηριότητα τους, ποιοτικά (νευροχημικές αλλαγές, λειτουργική κατάσταση), ποσοτικά (συχνότητα και ρυθμός εκφόρτησης) και κατασκευαστικά (νευροπλαστικότητα, αριθμός διαύλων) εκδηλώνεται ως απάντηση σε ποικιλία ερεθισμάτων (ευοδωτικών ή ανασταλτικών). Θεραπευτικά, η χρήση νευροτροποποιητικών τεχνικών, όπως είναι ο βελονισμός, μας επιτρέπει, μέσω επαναλαμβανόμενων ερεθισμών ανά τακτά χρονικά διαστήματα, να μεταβάλλουμε το περιβάλλον της νευρικής ίνας και να διευκολύνουμε δομικές αλλαγές των νευρώνων. Τα επαναλαμβανόμενα μικροτραύματα της βελόνας βελονισμού μεταβιβάζονται μέσω νευρωνικών συνδέσεων προκαλώντας, στους κεντρικούς σταθμούς ανάλυσης των σημάτων (gates), μακράς διάρκειας δυναμοποίηση. Ο βελονισμός (διέγερση του περιφερικού νευρωνικού δικτύου μέσω νευρο-αντιδραστικών σημείων με σημαντική πυκνότητα αισθητικών υποδοχέων και αλγουποδοχέων) θεωρείται σήμερα η σημαντικότερη, μη φαρμακευτική θεραπευτική τεχνική νευροτροποποίησης.

Οι στόχοι στη περιφέρεια περιλαμβάνουν περιοχές με μεγάλο πληθυσμός αισθητικών υποδοχέων και ιδιουποδοχέων, κινητικά σημεία των μυών, ίνες του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Η διέγερση αυτών των δομών προκαλεί τοπικές, τμηματικές (νωτιαίες) και υπερνωτιαίες αλλαγές, ανάλογα με την επιλογή σημείων βελονισμού και τεχνικής ένθεσης της βελόνας.

Τοπικές αλλαγές: αναλγησία, αγγειοδιαστολή (ουσία P και CGRP), αύξηση αιματικής ροής, ιστική αναγέννηση, μυϊκή χάλαση (μέσω αξονικών αντανακλαστικών), εξισορρόπηση ιδιοδεκτικής αισθητικότητας και αποκατάσταση της λειτουργίας των αρθρώσεων.

Τμηματικές αλλαγές στις αισθητικές, κινητικές και αυτόνομες «πύλες» των αντίστοιχων οπισθίων, προσθίων και πλαγίων κεράτων του νωτιαίου μυελού : διαμόρφωση των σημάτων πόνου και άλλων αισθητικών σημάτων επικριτικής και πρωτοπαθούς αισθητικότητας σε νωτιαίο επίπεδο (gatecontrolofafferentsystems), ομαλοποίηση του μυϊκού τόνου μέσω του νωτιαίου χιαστού αντανακλαστικού τόξου (gatecontrolofthelocomotorsystem) και ομαλοποίηση της νωτιαίας συμπαθητικής και παρασυμπαθητικής δραστηριότητας (autonomicgatecontrol).

Υπερνωτιαίες νευροτροποιητικές αλλαγές: έλεγχος της αισθητικής τροποποίησης μέσω κατιόντων συστημάτων αναλγησίας, νευροενδοκρινικές αλλαγές, έλεγχος της ανοσολογικής απάντησης, έλεγχος της συναισθηματικής αντίδρασης σε ασθένεια και πόνο (τα κέντρα που ενεργοποιούνται ειδικά με τον βελονισμό είναι μεγαλοκυτταρικός και πυρήνας ραφής της γέφυρας, περιυδραγώγιος φαιά ουσία, υπομέλας τόπος, σύστημα υποθαλαμο-μεταιχμιακό σύστημα, υποθαλαμο-υποφυσιακό επινεφριδικό σύστημα.

Η θεραπευτική πρόκληση στον ιατρικό βελονισμό είναι η επιλογή των κατάλληλων τοπικών, περιοχικών και γενικών σημείων βελονισμού και η σωστή τεχνική διέγερσης των βελονών ώστε να επιτευχθεί το ζητούμενο αποτέλεσμα για κάθε ασθενή (και όχι για κάθε ασθένεια).

Η παρούσα ομιλία φιλοδοξεί, εκτός από την περιγραφή των μηχανισμών δράσης να εστιάσει στην αγχολυτική, ομοιοστατική και ρυθμιστική του τόνου του αυτόνομου νευρικού συστήματος δράση του βελονισμού, περιγράφοντας, σε αδρές γραμμές, τον τρόπο με τον οποίο η ένθεση βελόνας σε ειδικά σημεία του δέρματος και του μυϊκού ιστού μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργία του υποθαλαμο-υποφυσιακού – επινεφριδικού άξονα, του συστήματος ανταμοιβής και άλλων κεντρικών δομών του συναισθηματικού εγκεφάλου. Ως «παθητική» τεχνική αντιμετώπισης του στρες (με την έννοια της no-verbalπροσέγγισης του αρρώστου και της μη συμμετοχής του στη θεραπευτική διαδικασία, πλην βεβαίως της προσέλευσης στο χώρο εφαρμογής του βελονισμού), ο βελονισμός, μπορεί να θεωρηθεί μια σημαντική συμπληρωματική παρέμβαση στα πλαίσια της πολυδιάστατης αντιμετώπισης του ασθενούς που εκδηλώνει παθήσεις σχετιζόμενες με το στρες. Τέτοιες είναι τα ιδιοπαθή σύνδρομα πόνου όπως η ινομυαλγία, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, και η χρόνια προστατίτιδα αλλά και άλλα όπως το σύνδρομο υπερπροπόνησης, άλγος κροταφογναθικής διάρθρωσης, η χρόνια καθημερινή κεφαλαλγία, ψυχοδερματοπάθειες, η τριάδα της γυναίκας αθλήτριας, ο χρόνιος οσφυϊκός πόνος και χρόνιες αυχενογενείς ή/και υπινιακές κεφαλαλγίες τύπου τάσεως κ.ά. Είναι, επίσης, μια ευκαιρία να κατατεθούν προτάσεις για έρευνα που θα αφορά τα «αδύνατα σημεία» και τα «κενά» της βιοιατρικής υπόθεσης του βελονισμού, μια επιπλέον πρόκληση για την κατανόηση του βιολογικού αποτελέσματος του βελονισμού αλλά και μια ευκαιρία για αναφορά σε μια πιο εναλλακτική θεραπευτική πρόταση .

Ευχαριστώ την ιστοσελίδα http://www.karavis.gr